Kedi ve Köpeklerde Obezite: Genetikten Mama Kabına Uzanan Bir Yolculuk 

Patili dostlarımızın “tombişliği” bazen sevimli görünse de, aslında çok daha derin ve karmaşık bir sorun. Kalp ritminin bozulmasından hareket zorluklarına, metabolik hastalıklardan yaşam kalitesinin düşmesine kadar pek çok tehdidi içinde barındırıyor. Böyle bir durumda, çoğunuzun miniğimizin ne kadar mama yediğini ya da ne kadar koşup oynadığını dikkatle gözden geçirdiğinize eminim. Size küçük bir sır vereyim; aslında bu durumun ilk kıvılcımı, minik dostlarımızın genetik mirasında saklı olabilir. 

📊 Obezite Ne Kadar Yaygın? 

• ABD’de kedilerin %61’i, köpeklerin %59’u fazla kilolu ya da obez sınıfında. 

• Türkiye’de yapılan çalışmalarda kedilerde obezite oranı %18–27 arasında. 

• Kısırlaştırılmış hayvanlarda bu oranlar daha da artıyor; özellikle 5–10 yaş aralığında risk zirvede. 

Bu demek oluyor ki, her 3 evcil dostumuzdan biri potansiyel olarak “tombişliği” geçip, sağlık riski taşıyor. 

Bu rakamlar, obezitenin patili dostlarımız arasında ne kadar yaygın ve ciddiye alınması gereken bir sorun olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Fazla kilo, sadece sevimlilik meselesi değil. Özellikle kısırlaştırma sonrası metabolizmanın yavaşlaması ve hareket azlığı, kilo kontrolünü zorlaştırıyor. Bu yüzden kilo takibi, düzenli egzersiz ve uygun beslenme her zamankinden daha büyük önem taşıyor. 

Şimdi gelin, obezitenin sahnesinden çok kulisinde dolaşan genetik faktörlere ve mama seçiminden yaşam tarzına kadar uzanan yolculuğa birlikte bakalım. 

🧬 Genetik Ne Diyor? 

İşte karşınızda konumuzun mihenk taşı: Bazı dostlarımız gerçekten de genetik olarak kilo almaya daha yatkın. Tıpkı bizlerde de olduğu gibi, bazı genleri iştahlarını, yağ depolama süreçlerini ve metabolizmalarını doğrudan etkiliyor. 

En Bilinen Genetik Faktörler: 

• MC4R (Melanokortin 4 reseptörü): Bu genin mutasyonları, kedilerde aşırı iştah ve insülin direnciyle ilişkilendirilmiş. Türkiye’de yapılan bir çalışmada, bu genin “c.92C>T” mutasyonuna sahip kedilerin %55’inde obezite tespit edildi. 

• POMC (Proopiomelanokortin): Özellikle Labrador Retriever gibi bazı köpek ırklarında bu genin bazı formları, iştah kontrolünü altüst edebiliyor. 

• DENND1B: 2025’te Cambridge Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada, bu genin varyantına sahip köpeklerde vücut yağ oranının %8’e kadar arttığı tespit edildi. 

📌 Bu genetik özellikler, her ırkta aynı şekilde görülmese de, risk grubundaki hayvanlarda kilo alımını kaçınılmaz hâle getirebiliyor. 

🍗 Kilo Almalarında En Büyük Etken: Duygularımıza Yenilmemiz Mi, Alışkanlıklarımız mı? 

Eğer siz de kedinizin mama kabını boş gördükçe yeniden dolduruyor ya da köpeğinizin “gözlerinin içine bakınca” kıyamayıp ödül maması veriyorsanız, herkes gibisiniz demektir. Ne yazık ki bu davranışlarımız, özellikle genetik riski olan canlarımızda obeziteye göz kırpıyor. 

• Yazımızın başında da bahsettiğimiz gibi kısırlaştırma sonrası metabolizma %20-30 yavaşlayabiliyor. 

• Evde düşük aktivite, serbest besleme ( ad libitum besleme ) ve düzensiz öğünler kilo alımını artırıyor. 

• “Sevgi = Mama” yaklaşımı, hayvanın iştah mekanizmasını bozabiliyor. 

🩺 Obezitenin Gölgesinde: Gizli Tehlikeler 

Obez hayvanlarımız sadece kilolu olmuyor; aynı zamanda birçok hastalığa da davetiye çıkarıyor. Nedir bunlar diye soracak olursanız; 

• Diyabet Mellitus (özellikle kedilerde) 

• Osteoartrit (eklem dejenerasyonu) 

• Kalp-damar problemleri 

• İdrar yolları hastalıkları 

• Karaciğer yağlanması ve solunum problemlerini sayabilirim. 

Yapılan araştırmalar da, obez hayvanların yaşam sürelerinin ortalama 2 yıl daha kısa olduğu görülüyor.  

🐕 Irkların Risk Haritası 

Bazı ırklar doğal olarak “daha tombiş” genlere sahip: 

Köpeklerde yüksek riskli ırklar: 

• Labrador Retriever 

• Beagle 

• Cocker Spaniel 

• Golden Retriever 

Kedilerde riskli türler: 

• İran kedisi 

• Scottish Fold 

• British Shorthair 

Ama unutmayın; genetik risk demek “kaçınılmaz” demek değildir. 

🌱 Çözüm Nerede?  

1. Veteriner hekiminizle birlikte VKS (Vücut Kondisyon Skoru) belirlemelisiniz. 

2. Kalorisi azaltılmış, dostunuzun genetiğine uygun seçilmiş mamalar tercih etmelisiniz. 

Kısırlaştırılmış kedi ve köpeklerde %20–25 daha düşük kalorili formüller öneriliyor. 

3. Egzersiz şart! 

Günde 30 dakika tempolu yürüyüş ya da interaktif oyuncaklarla oyun çok fark yaratıyor. 

4. Ödül mamalarını sınırlandırmalısınız. 

Mümkünse sebzelerle (örneğin havuç dilimi) değiştirilebilirsiniz. 

5. Genetik testler yaptırabilirsiniz. 

MC4R veya POMC mutasyonları, laboratuvar koşullarında tespit edilebilir hale geldi. Bu testler özellikle sürekli kilo sorunu yaşayan hayvanlarda öneriliyor. 

❤️ Dostlarımızın İhtiyacı Tombişlik Değil, Sağlıklı ve Mutlu Olmak… 

Onları daha uzun ömürlü kılmayı hangimiz istemeyiz ki? Genetik mirasın bize sunduğu bu bilgilerle, artık dostlarımızı daha bilinçli koruyabilmemiz mümkün. Sadece beslemek değil, bilinçle büyütmek de elimizde.  

“Tombiş değil, sağlıklı ve uzun ömürlü göbüşlerle kalplerimizde kocaman yer kaplasınlar, hep yanımızda olsunlar.” 

Sevgiyle kalın… 

Kaynakça 

1. Association for Pet Obesity Prevention (APOP). 
   Pet Obesity Prevalence Survey 2022. 
   https://petobesityprevention.org 

2. German, A. J. (2006). 
   The growing problem of obesity in dogs and cats. 
   Journal of Nutrition, 136(7 Suppl), 1940S–1946S. 
   https://doi.org/10.1093/jn/136.7.1940S 

3. Mao, J., Xia, Z., Chen, J., & Yu, J. (2013). 
   FTO and MC4R gene polymorphisms are associated with obesity in dogs. 
   Research in Veterinary Science, 95(2), 686–690. 
   https://doi.org/10.1016/j.rvsc.2013.05.010 

4. Raffan, E., Dennis, R. J., O’Donovan, C. J., et al. (2016). 
   A deletion in the canine POMC gene is associated with weight and appetite in obesity-prone Labrador retrievers. 
   Cell Metabolism, 23(5), 893–900. 
   https://doi.org/10.1016/j.cmet.2016.04.012 

5. National Research Council (2006). 
   Nutrient Requirements of Dogs and Cats. 
   Washington, DC: The National Academies Press. 
   https://doi.org/10.17226/10668 

6. Hand, M. S., Thatcher, C. D., Remillard, R. L., Roudebush, P., & Novotny, B. J. (2010). 
   Small Animal Clinical Nutrition (5th ed.). 
   Mark Morris Institute. 

7. Özkan, C., Erdoğan, H. M., & Yalçın, T. (2020). 
   Kedi ve köpeklerde obezite: nedenleri ve önlenmesi. 
   Türk Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 91(2), 75-82. 

8. Lund, E. M., Armstrong, P. J., Kirk, C. A., & Klausner, J. S. (2006). 
   Prevalence and risk factors for obesity in adult cats from private US veterinary practices. 
   International Journal of Applied Research in Veterinary Medicine, 4(2), 177–186.