Sambucus L. (mürver) cinsi, Adoxaceae familyası içinde yer alır. Sambucus L. taksonomi sistemine bağlı olarak 5-30 tür ve 6-11 alt türden oluşur (NPGS, 2016, NRCS, 2016b). En yaygın bulunan tür Sambucus nigra L’dir. Yaygın isimleri mürver, mürver, kara mürver, Avrupa mürver, Avrupa mürver ve Avrupa kara mürverdir (ITIS, 2016).
Sambucus nigra L.’nin üç alt türü vardır: S. nigra L. ssp. nigra, S. nigra L. ssp. canadensis, S. nigra L. ssp. serüle. Geçmişte ayrı türler olarak kabul edilen son iki tür, Kuzey Amerika’ya özgüdür. Avrupa kara mürver doğal olarak Avrupa’nın çoğunda (İskandinavya ve Rusya’nın belirli bölgeleri hariç) ve Kuzey Afrika’da (Cezayir, Fas ve Tunus’taki Atlas Dağları) bulunur.
Kimyasal Bileşimi
Sambucus nigra‘nın kimyasal bileşimi zengindir ve çeşit, lokasyon, olgunlaşma aşaması ve iklim koşulları gibi farklı faktörlere bağlıdır. Karbonhidratlar açısından, Sambucus nigra meyveleri toplam şekerin %7,86–11,50’sini ve %2,8–8,55’ini indirgeyici şeker içerir. Sambucus nigra‘nın toplam şeker içeriği, çeşit veya seçime bağlı olarak 68.53 ila 104.16g/kg FW arasında değişmektedir. Sambucus nigra meyvesinde bulunan karbonhidratlar ayrıca diyet lifi, özellikle pektin, pektik asit, protopektin, Ca-pektat ve selüloz içerir.
Sambucus nigra tam bir protein kaynağıdır ve meyvelerde %2.7-2.9, çiçeklerde %2.5 ve yapraklarda %3.3 protein içerir. Bu protein, dokuzu esansiyel olan on altı amino asit içerir. Glutamik asit, aspartik asit ve alanin en fazla bulunan amino asitlerdir.
Yağlar en çok mürver tohumlarında (yağ içeriği: %22,4) ve tohum ununda (yağ içeriği: %15,9) birikir. Tohumlarda en yüksek konsantrasyonlarda bulunan çoklu doymamış yağ asitleri α-linolenik, linoleik ve oleik asittir.
Organik asitler, meyve içeriğinin % 1.0-1.3’ünü oluşturur. Bunlardan en fazla olanı sitrik asittir. Malik asit, şikimik asit ve fumarik asitte bulunmaktadır.
Mineraller hem meyvelerde hem de çiçeklerde bulunur. Mineral madde içeriği meyve kütlesinin %0,90-1,55’ini temsil eder ve K , P, Ca, Na, Mg, Fe, Zn, Mn ve Cu’dur.
Zararlı Bileşikler
Mürverin tüm kısımları, en bol olanları sambunigrin ve prunasin olan siyanojenik glikozitler içerir. Ayrıca mürver, zierin ve holokalin gibi m-hidroksisübstitüe glikozitler içerir .Bu bileşikler potansiyel olarak toksiktir ve yaşamı tehdit eder, çünkü hidrolize edilerek siyanür salınımına neden olabilir. Bununla birlikte, esas olarak olgunlaşmamış meyvelerde bulunurlar ve ısıl işlem sırasında bozulurlar.
Antioksidan Potansiyeli
Mürver meyvesi, DPPH radikaline göre %82.08 ila %89.25 arasında değişen yüksek antioksidan aktivite ile karakterize edilir. Mürverlerin antioksidan özellikleri öncelikle fenolik bileşiklerin varlığına atfedilebilir ve büyük ölçüde meyvelerin kimyasal bileşimine bağlıdır .
Antosiyaninler, mürverlerin antioksidan aktivitesini önemli ölçüde etkiler. Antosiyanin konsantrasyonunun artmasıyla birlikte antioksidan aktivite de artar.
Mürverin antioksidan potansiyeli, in vitro kültürlenmiş insan kolon mukoza hücrelerinde de araştırılmıştır. 1 mg dondurularak kurutulmuş mürver tozu/ml konsantrasyonundaki bir mürver özü, kolonik hücrelerde aşırı hücre içi reaktif oksijen türlerinin üretimini %22 ve oksidatif DNA hasarını %46 oranında azaltmıştır. Bu sonuç mürver meyvesinin kolon hücrelerini oksidatif stresin zararlı etkilerine karşı koruyabildiğini göstermektedir.
Sambucus nigra‘nın çiçekleri genellikle meyveleri ve yapraklarından daha yüksek antioksidan aktiviteye sahiptir. Mürver çiçekleri, meyvelere (%50.25-67.69) ve yapraklara (%16.76-48.52) kıyasla daha güçlü DPPH radikal inhibisyon aktivitesi (%91.95-94.15) sergilemiştir. Ayrıca mürver çiçeği ekstraktının standart olarak kullanılan rutin, BHT ve BHA ile karşılaştırıldığında daha büyük radikal süpürücü özelliklere sahip olduğunu göstermektedir.
Tıbbi Potansiyel
Sambucus nigra‘nın çiçekleri ve meyveleri, çeşitli rahatsızlıklar ve hastalıklar için geleneksel bir çare olarak bilinir ve her ikisi de halk hekimliğinde yaygın olarak kullanılır. Öncelikle soğuk algınlığı, ateşli durumlar, öksürük, burun tıkanıklığı, mukus akıntısı ve grip ile ilgili yaygın semptomları tedavi etmek ve ayrıca bağışıklık sistemini güçlendirmek için önleyici olarak kullanılırlar.
Flavonoidlerin varlığı nedeniyle, mürver çiçekleri öncelikle terletici, ateş düşürücü ve idrar söktürücü özellikler gösterir. P vitamini özelliğine sahip bileşiklerin (rutin) içeriği sayesinde kılcal duvarları tıkar, esnekliklerini arttırır ve kırmızı kan hücrelerinin ve plazmanın damar dışına sızmasını engeller.
Kaynakça
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1756464617306977?via%3Dihub
Resim: https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler.ashx?f=cDDhKPy54kqfgSu3TSIlQQ
