Kellik Genetik mi? Saç Dökülmesinin Kalıtsal Yüzü

Sabah aynaya baktığınızda saç çizginizin biraz daha geriye çekildiğini ya da tepe bölgenizde seyrelme başladığını fark ettiniz mi? Saç dökülmesi, yaşlanmanın doğal bir parçası gibi görünse de, çoğu zaman arkasında genetik nedenler yatar. Peki gerçekten, kellik genetik mi?

Aileden Geçen Bir Miras

Bilimsel araştırmalar, erkek tipi saç dökülmesinin (androjenetik alopesi) büyük oranda kalıtsal olduğunu gösteriyor. Yani saç dökülmesi, aileden geçen genlerle ilişkili olabilir. Özellikle annenin erkek akrabalarında erken yaşta saç dökülmesi varsa, sizde de görülme ihtimali artar.

Bu geçişte en çok dikkat çeken gen, X kromozomu üzerinde bulunan androjen reseptör (AR) genidir.
Androjenler, erkeklik hormonlarıdır (örneğin testosteron). Bunların aktif formu olan DHT (dihidrotestosteron), saç köklerini zamanla zayıflatabilir. AR geni, bu hormonlara vücudun nasıl tepki vereceğini belirler. Eğer gen yapınız bu hormonlara karşı yüksek duyarlılık içeriyorsa, saç kökleri daha erken yaşta küçülüp dökülmeye başlar.

Saç Dökülmesini Etkileyen Diğer Genler

Saç dökülmesi sadece bir genle açıklanamaz. Büyük ölçekli çalışmalarda 250’den fazla gen bölgesi saç dökülmesiyle ilişkilendirilmiştir. Her biri saç gelişimi üzerinde farklı etkiler yapar:

• FGF5: Saçın uzama süresini kontrol eder. Bu gende meydana gelen değişiklikler, saçın erken dökülmesine neden olabilir.
• WNT10A: Saç folikülünün oluşumu ve sağlığı için gereklidir.
• IRF4: Saç rengi ve yoğunluğunda etkilidir.
• PDGFA: Saç kökü hücrelerinin çoğalmasını ve beslenmesini sağlar.

Bunların yanında, WNT sinyal yolu da son yıllarda çok önemli bir rol üstlenmiştir. Saç folikülünün embriyonik gelişimi sırasında epitel (üst deri) ve mezenşim (bağ dokusu) arasındaki ilk sinyal iletişimini başlatan mekanizma WNT olarak tanımlanmıştır. Bu sinyallerin durdurulması, saç kökü gelişimini tamamen engellemektedir.

Fareler üzerinde yapılan bir deneyde, WNT sinyal yolunu güçlü şekilde baskılayan “Dickkopf 1 (DKK1)” adlı bir protein, ciltte yapay olarak aktif hale getirildi. Sonuç olarak, saç kökü tomurcuklarının hiç oluşmadığı gözlemlendi. Bu bulgu, WNT sinyallerinin yalnızca saç folikülü oluşumuna yardımcı olmadığını, aynı zamanda bu süreci başlatmak için olmazsa olmaz bir rol oynadığını göstermektedir.

Genetik Risk Tahmin Edilebilir mi?

Saç dökülmesinin genetik altyapısı poligenik yapıdadır; yani tek bir gen değil, birçok genin küçük etkileri birleşerek toplam riski belirler. UK Biobank verileriyle oluşturulan poligenik risk skorları, bireylerin saç dökülme olasılığını belirli bir doğrulukla öngörebilmektedir.

Örneğin, en yüksek genetik risk grubundaki erkeklerin %58’inden fazlasında belirgin saç dökülmesi gözlenmiştir. Buna karşın, düşük risk grubundakilerin çoğunda saç dökülmesi ya çok hafif seyretmiş ya da hiç görülmemiştir.

Kadınlarda da Genetik Etki Var mı?

Evet. Kadınlarda da saç dökülmesinde genetik faktörler rol oynar. Ancak erkeklerden farklı olarak, kadınlarda saç çizgisi genellikle korunur. Dökülme, daha çok tepe bölgesinde yaygın bir seyrelme şeklinde ortaya çıkar.

Genetik etkiler kadınlarda da önemli olsa da, menopoz, hormon bozuklukları, beslenme eksiklikleri ve stres gibi çevresel faktörler dökülmeyi belirginleştirebilir.

Genetik Gerçeklik ve Müdahale İmkanı

Kellik büyük ölçüde genetik bir eğilimin sonucudur. Saç köklerinin yapısı, hormonlara duyarlılığı ve saç döngüsünün süresi genetik kodlarla belirlenir. Ancak bu durum, değiştirilemez bir kader anlamına gelmez.

Bugün genetik yatkınlıklar belirlenebiliyor, riskler erken fark edilerek çeşitli yöntemlerle saç dökülmesi yavaşlatılabiliyor. Genetik bilgi sabittir, fakat bu bilgiye verilen yanıt bireye bağlıdır.

Kaynaklar

1. Heilmann-Helmbach S. ve ark., A large genome-wide association study identifies multiple loci for male-pattern baldness https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5308812
2. Harvard Health Publishing, Hereditary-patterned baldness https://www.health.harvard.edu/a_to_z/hereditary-patterned-baldness-a-to-z
3. Hibberd C. J. ve ark., The hormonal regulation of hair growth https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1357431098012337
4. Yan K. ve ark., Genome-wide meta-analysis identifies 535 novel loci associated with male pattern baldness https://www.nature.com/articles/s41431-022-01201-y
5. Patel D. P. ve ark., Female Pattern Hair Loss: A Clinical and Pathophysiological Review https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9710406
6. Andl T. ve ark., WNT signaling in epithelial morphogenesis is required for hair follicle initiation https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4867459
7. Huelsken J. ve ark., β-Catenin controls hair follicle morphogenesis and stem cell differentiation in the skin https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12015971