COVID Bitti, Sis Kaldı: Beyin Sisi Neden Geçmiyor?

Beyin sisi, günümüzde çok sayıda kronik hastalıkla ilişkili olarak bildirilen, ancak net olarak tanımlanamamış bir durumdur. Farklı kaynaklarda bir belirti, bir sendrom, ya da sadece genel bir tanım olarak kullanılır. Ancak son yıllarda özellikle COVID-19 sonrası sıkça duyulmasıyla birlikte daha fazla dikkat çekmeye başlamıştır.

Beyin Sisi Hangi Belirtileri Kapsar?

Nitel araştırmalar, beyin sisi teriminin;

• konsantrasyon zorlukları,
• hafıza problemleri,
• planlama ve karar vermede güçlük
• dil kullanımıyla ilgili sorunlar

gibi bilişsel fonksiyonlardaki aksaklıkları ifade ettiğini göstermektedir. Beyin sisi genellikle yorgunluk, anksiyete, depresyon, efor sonrası kötüleşme, uyku bozuklukları ve baş ağrısı ile birlikte görülür.

Bu durum geçici olabileceği gibi, zaman içinde dalgalı bir seyir izleyebilir. Beyin sisi ayrıca suçluluk hissi ve utanç duygularıyla da iç içe geçebilir.

Beyin Sisi Hayatı Nasıl Etkiler?

Bilişsel işlevler günlük yaşamın her alanında kritik bir rol oynar. Dolayısıyla beyin sisi;

• İşe geri dönüşü zorlaştırabilir
• Sosyal ilişkileri olumsuz etkileyebilir
• Genel yaşam kalitesini düşürebilir

Ayrıca beyin sisi, uyku kalitesinde bozulma ve depresyon ile de ilişkilendirilmiştir.

Beyin Sisi Hangi Hastalıklarda Görülür?

Beyin sisi veya benzeri bir belirti kümesi;

• Narkolepsi ve idiopatik hipersomnia gibi aşırı uyku haliyle giden hipersomnolans bozukluklarında,
• Multipl skleroz, sistemik lupus eritematozus (lupus) ve çölyak hastalığı gibi yorgunlukla seyreden bağışıklık ve inflamatuvar hastalıklarda da görülmektedir.

Beyin sisi; nörolojik, psikiyatrik, otoimmün, enfeksiyöz, hormonal veya ilaçlarla ilişkili birçok farklı hastalıkta yaygındır. Genellikle kişinin kendi bildirdiği bir durumdur, farklı bireylerde farklı şekillerde ortaya çıkabilir ve her hastalıkta altta yatan mekanizma değişiklik gösterebilir. Bu değişkenlik, beyin sisi hakkında yapılan çalışmaların karşılaştırılmasını zorlaştırır. Tanımlanması, ölçülmesi ve sayısal olarak değerlendirilmesi bu yüzden karmaşıktır.

Beyin Sisi ve Tedavi Yöntemleri

Şu ana kadar beyin sisi için özel olarak geliştirilmiş ya da onaylanmış bir ilaç bulunmamaktadır. Ancak, beyin sisi ile ilişkili semptomları veya olası mekanizmaları hedef alan bazı tedaviler yarar sağlayabilir.

Hipersomnolans bozukluklarında kullanılan ilaçlar dolaylı olarak beyin sisi semptomlarını da azaltabilir.

Long COVID ve Beyin Sisi

COVID-19 pandemisi, beyin sisi için kapsamlı bir vaka örneği sunmaktadır. Pandeminin ilk dönemlerinden itibaren, uzun süreli COVID (long COVID) geçiren kişiler; hasta forumlarında, destek gruplarında ve medyada beyin sisi şikayetlerini sıkça dile getirmiştir.

Long COVID bağlamında beyin sisi;

• kafa karışıklığı,
• kısa süreli hafıza kaybı
• dikkat dağınıklığı

gibi bilişsel bozuklukları kapsayan nörolojik semptomları tanımlamak için kullanılmaktadır.

Long COVID ile Birlikte Görülen Diğer Nöropsikiyatrik Belirtiler:

• Baş ağrısı
• Titreme
• Dikkat ve konsantrasyon güçlüğü
• Periferik sinir fonksiyon bozuklukları
• Anksiyete, depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu

Özellikle genç bireylerde; ensefalopati, ensefalit ve çeşitli psikiyatrik belirtiler long COVID sonrası sık kaydedilmiştir.

Risk Faktörleri

Araştırmalar, long COVID sonrası beyin sisi gelişme riskinin;

• Kadın hastalarda
• Hafif seyirli COVID-19 geçirenlerde

daha yüksek olduğunu göstermektedir.

Long COVID’de Beyin Sisi: Olası Mekanizmalar

Beyin sisi oluşumunun arkasında yatan mekanizmalar henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak bazı olası biyolojik süreçler öne çıkmaktadır:

• COVID-19’un merkezi sinir sistemine (CNS) çeşitli yollarla erişmesi:
  • Kan-beyin bariyerini oluşturan endotel hücrelerinden geçiş
  • Retrograd aksonal taşınma
  • CNS hücrelerine doğrudan invazyon
• Virüs CNS’ye girdikten sonra, mikroglia hücreleri proinflamatuar maddeler salgılarlar.
• Bu durum mitokondriyal disfonksiyon ve oksidatif strese yol açarak nöroenflamasyon, demiyelinizasyon ve nörodejenerasyon süreçlerini tetikler.
• Sistemik hipoksi ve organ ilişkili iskemiler de bu sürece katkı sağlar.

Long COVID Kaynaklı Beyin Sisi Tedavileri

Long COVID sonrası gelişen beyin sisi için umut vadeden bazı tedavi yöntemleri bulunmaktadır:

• Noninvaziv beyin stimülasyonu
• Hiperbarik oksijen tedavisi
• Rehabilitasyon programları
• PEA-LUT (Palmitoiletanolamid ve Luteolin) takviyesi

Sonuç: Beyin Sisi ile Baş Etmek Mümkün mü?

Beyin sisi, oldukça karmaşık bir belirti kümesidir. Geniş bir hastalık yelpazesinde görülebilir ve kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Özellikle long COVID sonrası görülen beyin sisi vakaları, bu konuda daha fazla farkındalık ve araştırma yapılmasını sağlamıştır.

Henüz net bir tedavi yöntemi olmasa da, hem semptomlara yönelik destekleyici tedaviler hem de olası altta yatan nedenlerin araştırılması, bu semptomlarla başa çıkmayı mümkün kılabilir.

Kaynakça:

1. Denno, P., Zhao, S., Husain, M., & Hampshire, A. (2025). Defining brain fog across medical conditions. Trends in Neurosciences.
2. Gorenshtein, A., Liba, T., Leibovitch, L., Stern, S., & Stern, Y. (2024). Intervention modalities for brain fog caused by long-COVID: systematic review of the literature. Neurological sciences : official journal of the Italian Neurological Society and of the Italian Society of Clinical Neurophysiology, 45(7), 2951–2968.
3. Rosenberg, R., Thorpy, M. J., Doghramji, K., & Morse, A. M. (2024). Brain fog in central disorders of hypersomnolence: a review. Journal of clinical sleep medicine : JCSM : official publication of the American Academy of Sleep Medicine, 20(4), 643–651.
4. HAVLUCU, Y., & KIZILIRMAK, D. POST-COVID, LONG COVID. PANDEMİNİN İKİNCİ YILI DEĞERLENDİRME RAPORU, 63.