HAYATIN İÇİNDEN

YAPAY SEÇİLİM

Geçmişte yaşamımızda bulunmayan ya da farklı görünümde olan besinlerimize göz atalım mı ?

Yapay Seçilim Nedir ?

İnsanların bir amaç doğrultusunda organizmaların belirli özelliklere sahip olması ve bu özelliklerin nesilden nesle aktarılması için yaptığı çalışmalar bütünüdür. Yapay seçilim 19. Yüzyılda Darwin tarafından ortaya konmuştur. Günlük yaşantımızda yapay seçilim sonucunda oluşmuş bildiğimiz ya da bilmediğimiz birçok meyve-sebze bulunmaktadır. Örneğin geçmişte var olmayan bazı meyve ve sebzeler bilim insanları tarafından evrimleştirilerek hayatımıza girmiştir. Yapay seçilimin amacı bizlere sunulan ürünlerin daha verimli ve kullanılabilir olmasını sağlamaktır.

Yapay seçilimin yarattığı olumsuz yönlere baktığımızda ;

  • Ekolojik denge bozulabilir.
  • Biyoçeşitlilik azalabilir.
  • Tohumların kısırlaştırılmasından dolayı ata tohum değil Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların(GDO) tohumlarının kullanılması
  • Alerjik reaksiyonlar görülebilir.
  • Kansere yakalanma riskini artırabilir.

Bu sorunlar kesin olmamakla birlikte ortaya çıkabilecek ihtimallerdendir.

Belki de en sevdiğiniz yemekteki bir sebze, tadına bayıldığınız bir meyve geçmişte şu an bildiğiniz gibi değildi ; şekli, rengi, tadı farklıydı. Şaşırmaya hazır mısınız ? Hadi başlayalım 🙂

1- KARPUZ

 Giovanni Stanchi’nin 17. yüzyılda yaptığı resme göre karşılaştırırsak karpuzun yapay seçilim sonucundaki evrimini fark edebiliriz. Eski karpuzlar çok ve sert çekirdekli, sarmal yapıda, çokça kısımdan oluşmuşken günümüzdeki karpuzlar tek tabakalı, az ve yumuşak çekirdeklidir.

2- MUZ

Günümüzdeki muzlar iki yabani türün evrimleşmesinden oluşmuştur; Musa acuminate ve Musa balbisiana. Bundan 7000-10.000 yıl önceki muzlar iri ve sert çekirdeklere sahipken günümüzdeki muzlar fark edilmeyecek kadar küçük çekirdek içermemektedir.

3- ŞEFTALİ

Eski zamanlarda şeftalilerin tadı daha tuzlu, çekirdekleri daha büyük, kabukları ise parlaktı. Hepimizin bildiği gibi günümüzdeki şeftalilerin ise tüylü bir kabuğu varken tatları ise genellikle şekerli ve ekşidir.

4- MISIR

Mısır, ilk kez milattan önce 7000 li yıllarda yetiştirilmiş bir bitkidir. İlk zamanlarda mısır fasulyeye benzer yapıda ve tanelerinin oldukça sert olduğu biliniyor. Günümüzdeki mısırlar ise geçmiştekilerin aksine büyük, çok taneli ve daha yumuşak yapıdadır. Üstelik geçmişteki mısırların şeker oranları çok düşükken günümüzdeki mısırlar şekerlidir.

5- HAVUÇ

İlk havucun 10. yüzyılda yetiştirildiği tahmin edilmektedir. Geçmişteki havuçlar mor ve beyaz, kökleri çokça ince çatallı kökleri vardı. Üstelik görünüşleri de pek iç açıcı değildi! Günümüzdeki havuçlar ise parlak turuncu renkte ve kökleri ise çok daha ince haldedir. Günümüzdeki havuçlar eski havuçlara göre çok daha hızlı ürerler.

6-PATLICAN

Eski dönemdeki patlıcanların sap kısımları dikenli ve değişkendi. Günümüzdeki patlıcanlarda ise dikenler söz konusu değildir, çekirdekleri yumuşak ve rahatsız etmeyecek biçimdedir ve renkleri siyahımsı mordur.

7- YABANİ HARDAL

Bu değerli bitki günümüzdeki 6 sebzenin atasıdır. Bu sebzeler; brokoli, karnabahar, kara lahana, brüksel lahanası, karnabahar, yer lahanası (alabaş), kıvırcık lahana (mangır), ve yemeklerimizde kullandığımız beyaz görünümlü lahanadır. Bu türler yapay seçilim ile tek bir türden meydana getirilmiştir. Böylece tek bir ata türden çeşitli sebzeler üretilmiştir.

Hadi Moleküler Düzeyde İnceleyelim !

Yapay seçilimi moleküler düzeyde incelersek CAULIFLOWER denilen genin farklılaşması sonucu ortaya çıkıyor diyebiliriz. Ancak evrimleşen türlerde bulunan diğer bir gen olanAPETALA1, CAULIFLOWER’a göre daha baskın bir gen olduğundan CAULIFLOWER geni dış görünüşte(fenotipte) etkisini gösteremiyor. Tam tersi olarak bazı cinslerde ise CAULIFLOWER geni APETALA1 genine daha baskın olur böylece tür farklı genin özelliğini taşıdığından diğerine göre değişiktir ve bu nedenle evrimleşme gerçekleşir. Ancak şunu unutmamalıyız ki tek bir gendeki mutasyon(hata) yeni bir tür ortaya çıkarmaya yeterli değildir. Yeni bir tür ortaya çıkması için yapay olarak mutasyonlar seçilmeli, sıralı, düzenli ve toplu bir mutasyon ortaya çıkmalıdır. Yani belirli özellikteki genlerin sürekli olarak yapay şekilde seçilip kontrol altına alınmasıyla günümüzdeki çeşitli besinler ortaya çıkmaktadır.

Vakit ayırıp okuduğunuz için teşekkür ederim. Umarım ilginizi çekmiştir. Sağlıkla kalın…

NAZLI GÜLŞAH İSSİ – Molecular Biology and Genetic Engineering

https://instagram.com/genetikcing?igshid=nr1jxfi0vagi

GÖRSEL KAYNAKLARIM:

pixabay.com onedio.com yemek.com evrimianlamak.org arkeofili.com

Kaynakça: arkeofili.com ankara.edu.tr evrimağacı Understanding Evolution. Artificial Selection. (22 Mart 2019)

Download Resource