Empatinin Biyolojik Boyutu: Ayna Nöronlar

Ayna nöron, beynimizde hem bir eylemi kendimiz yaptığımız zaman hem de aynı eylemi başka birinin yaptığını gözlemlediğimiz zaman aktif olan özel nöronlardır. Karşımızdaki bireyi gözlemlediğimiz esnada aynı hareketi biz yapıyormuşuz gibi hissedebiliriz. Bu nöronlara bu yüzden “ayna” nöronlar diyoruz. Bu özel nöronlar, başkasının düşüncesini, duygularını ve davranışlarını anlamamıza yardımcı olur. Bu sayede de empati kurma yeteneğimiz gelişir.

AYNA NÖRONLARIN AKTİVE OLDUĞU BAZI BÖLGELER:

• Premotor Korteks: Premotor korteks beynin ön lobunda bulunur. Ön lob, bizlerin karmaşık bilişsel ve davranışsal süreçleri yürütmemizdeki ihtiyaçlarımızla ilgilidir. Ayna nöronlarımız premotor kortekste, hareketlerin planlanması veya gözlemlenmesi anında aktive olur. Bu da taklitle ilişkilendirilebilir.
• İnferior Parietal Lob (IPL): İnferior parietal lob beynin parietal lobunun alt kısmında bulunur. IPL, duyusal ve motor nöronların entegrasyonuyla ilişkilidir. Diğer bir işlevi hareketlerin amacını anlamaktır. Gözlemlediğimiz bir hareketin neden yapıldığını anlamamıza yardımcı olur. Bizim için en önemli işlevlerinden bir diğeri de sosyal biliş ve empatiyi arttırmasıdır.
• Superior Temporal Sulcus (STS): STS, temporal lobda, görsel hareket algısı ve ipuçların işlenmesinde rol oynar. STS, gözlemlediğimiz hareketlerin görsel analizini yapıp ayna nöron sistemine aktarır.
• İnsula ve Anterior Singulat Korteks (ACC): İnsula, daha çok duygusal işleme ve içsel durumlarımızla ilişkiliyken; ACC, bilişsel süreçlerin entegrasyonuyla ilişkilidir. Bu bölgeler, duygusal ayna nöron sistemiyle aktive olur. Örneğin birinin mutluluğuna şahit olduğumuzda insula ve ACC, empati kurmamızı sağlayarak duygusal durumumuzu simüle eder.

EMPATİ:

Empatinin birden çok tanımı vardır. Bana göre empati; bir başkasının düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını anlayıp, kendimizi karşımızdaki bireyin yerine koyarak onun neler hissettiğini içten bir şekilde kavrayıp, davranışlarını anlamlandırmaya çalışıp, kişiye bu şekilde yargısız yaklaşmaya çalışmaktır. Örneğin üzgün bir arkadaşımıza empatiyle yaklaşabiliyorsak ona sadece “üzülme” demeyiz, onu anlamaya çalışır, hüznünü paylaşırız. (Bir başkasının ayakkabısını giyeriz.) Bireyde empatinin gelişimi için en az iki kişi arasına karşılıklı etkileşim olmalıdır.

EMPATİNİN BİYOLOJİK BOYUTU:

Empatinin psikolojik boyutu olduğu gibi biyolojik boyutu da vardır. Empati ve beyin arasındaki ilişki incelenirken FMRI (fonksiyonel manyetik rezonans) görüntülemesi kullanılarak araştırmalar yapılmıştır. bu araştırmalarda, annelere çocuk sesleri dinletilmiş ve annelerin bir an önce yardım etmek istedikleri sonucuna varılmıştır. Bu araştırmada, annelerin sağ anterior singulat korteks ve frontal girus bölgelerinde aktivasyon görülmüştür. (Ayna nöronların da aktive olduğu bölgeler.) Empatinin biyolojik boyutu araştırılırken ağrıdan da yararlanılmıştır. Bazı çalışmalarda başkasının deneyimlediği ağrıyı gözlemlediğimiz anda, bizim ağrı çekerken beynimizde aktive olan bölgelerin bir kısmının aktive olduğuna saptanmıştır.

AYNA NÖRONLAR VE EMPATİ:

Ayna nöronlar, başkasının deneyimini kendi içimizde yaşıyormuşuz gibi bir “aynalama” veya “yansıtma” mekanizması oluşturur. Ayna nöronların öne çıkmasıyla da empatinin biyolojik boyutunu açıklamak kolaylaşmıştır. Empati kurduğumuz sırada ayna nöronların bulunduğu bölgelerin aktive olduğu görülmüştür. Şimdi ayna nöronlarımız ve empati arasındaki ilişkiyi örneklerle daha iyi anlamaya çalışalım:

• Niyet: Karşımızdaki kişinin bir bardağa uzanıp su içeceğini gördüğümüzde o kişinin susamış olduğunu ve bu ihtiyacını gidermek niyetiyle bardağa uzandığını anlarız.
• Tepkisellik: Arkadaşımızla yemek yediğimiz anda arkadaşımızın yüzünü ekşittiğini görürsek, yemeğin tadında bir değişiklik olduğunu tahmin eder, benzer tepkiyi gösterir ve yemeği bırakabiliriz.
• Sosyal Bağlantıları Arttırma: Ayna nöronlarımız, insanların sosyal etkileşimini de etkiler. Toplu yapılan bir etkinlikten sonra memnun olan bireyleri gördüğümüzde biz de aralarına katılmak isteriz. Bunlara benzer daha çok örnek verilebilir.

Özetle; ayna nöronlar, empatinin biyolojik temelini oluşturur. Başka bir bireyi gözlemlediğimiz esnada ayna nöronlarımız o kişinin yaşadığı duyguyu zihnimizde ve bedenimizde biz yaşıyormuşuz gibi aktive eder. Bu da karşımızdakini anlama, sosyal bağ kurma yeteneklerimizi geliştirir. Ayna nöron ve empati ilişkisi bizler için hayati bir anlam taşır. Sosyal bir varlık olarak bizi bir arada tutar.

“Anlamalısın, yargılamamalısın.”

ERNEST HEMİNGWAY

Yazar: Tinda Oral

Kaynakça:

https://tr.sainte-anastasie.org/articles/neurociencias/la-corteza-premotora-caractersticas-y-funciones.html

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1356660

https://evrimagaci.org/empatinin-biyolojik-boyutlari-ve-ayna-noronlar-8723