Anne ve Bebek Sağlığında Folatın Gücü

Her yıl milyonlarca bebek dünyaya gözlerini açıyor. Ancak bazı bebekler, daha doğmadan ciddi sağlık riskleri ile karşı karşıya kalabiliyor. Oysa bu risklerin bir kısmı, küçük ama güçlü bir vitamin ile büyük ölçüde önlenebiliyor: Folat. Özellikle gebelik sürecinde ön plana çıkan bu vitamin, anne ve bebeğin sağlığı için önemli bir rol üstleniyor.

Folat, suda çözünebilen bir B vitamini (B9 vitamini) olup, insan vücudunda sentezlenmeyen ve çeşitli hayvansal ve bitkisel kaynaklı gıdalarda doğal olarak bulunan bir besin öğesidir. Hücre gelişimi, DNA sentezi, metilasyon reaksiyonları ve kırmızı kan hücrelerinin üretiminde kritik görevler üstlenir. Besin zenginleştirme ve destek ürünlerinde kullanılan folik asit ise vitaminin sentetik formudur ve oksidasyonu sonucunda elde edilir. Bu iki terim sık sık birbirinin yerine kullanılsa da biyoyararlanım açısından farklılık gösterirler.

Folatın En Zengin Kaynakları

• Koyu yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, marul, roka, brokoli, Brüksel lahanası)
• Kurubaklagiller (nohut, mercimek, kuru fasulye, soya fasulyesi)
• Turunçgiller (portakal, greyfurt, mandalina)
• Ay çekirdeği, badem, ceviz
• Kuşkonmaz, domates, bamya, bal kabağı
• Yumurta, yoğurt, tam tahıllar

⚠️ Karaciğer de yüksek folat içerse de depo organı olması nedeniyle gebelere tüketimi önerilmemektedir.

Günlük beslenme ile yeterli folat almak zor olabilir; bunun nedeni, hem yeterince folat açısından zengin sebze tüketmememiz hem de bu sebzeleri fazla pişirerek vitamin kaybına uğratmamızdır. Bu durumda, folik asit takviyeleri, doktor gözetiminde devreye girebilir ve hamilelik sürecindeki ihtiyaçları karşılamaya yardımcı olabilir. Ayrıca, dengeli bir diyetle folik asit alımını desteklemek için çeşitli gıda gruplarını içeren bir beslenme planı oluşturmak da önemlidir. Bu şekilde, hem anne hem de bebek sağlığı için gerekli olan folatın yeterli miktarda alındığından emin olunabilir.

Gebelikte Folat İhtiyacı: Neden Daha Fazla?

Gebelik, beslenmenin en kritik dönemlerinden biridir. Bu süreçte annenin beslenme alışkanlıkları sadece kendi sağlığını değil, bebeğin gelişimini de doğrudan etkiler.

Gebelikte folat gereksinmesi artar çünkü:

• Anne ve fetüste doku sentezi hızlanır.
• Hücre bölünmesi ve organ gelişimi artar.
• DNA sentezi ve metilasyon süreçleri yoğunlaşır.

Folat Eksikliği Ne Gibi Riskler Taşır?

Folatın düzenli alınması, bebeğin vücutta protein sentezi, hücre çoğalması, kemik iliğinin işlevi, sinir sistemi ve beyin gelişimi için gereklidir. Folat vücutta depolanmadığı için her gün alınması gerekir. Yeterli folat alımı, anemi riskini azaltabilir ve genel gebelik sağlığını iyileştirebilir.

Hamilelikte yeterli folat alınmaması durumunda, bebeğin beyin, omurga ve omuriliğinde nöral tüp defekti gibi doğum kusurları ortaya çıkabilir. Nöral tüp defekti, döllenme sonrası 21. ve 27. günler arasında meydana gelir ve bu dönemde birçok kadın henüz hamile olduklarını fark etmemiş olabilir. Bu durum, hayat boyu süren kritik engelliliklere yol açabilen bir durumu beraberinde getirir. Ayrıca, folik asit eksikliği annede yüksek tansiyon ve organ hasarı ile karakterize edilen preeklampsi riskini artırabilir. Annede ve bebekte anemiye yol açabilir, erken doğum ve düşük riskini artırabilir. Bu nedenle, hamilelik öncesi ve sırasında yeterli folat alımının sağlanması son derece önemlidir.

Günlük Folat İhtiyacı Ne Kadardır?

Türkiye Beslenme Rehberi’ne göre:

• Gebeler için güvenilir folat alımı: 600 mcg/gün
• Tolere edilebilir üst sınır: 1000 mcg/gün
• Gebelik planlayan kadınlar için folik asit desteği: 400 mcg/gün

Bu miktarın tamamının yalnızca doğal besinlerle karşılanması genellikle mümkün değildir. Bu nedenle, planlı gebeliklerde folik asit takviyesine gebelikten yaklaşık 3 ay önce başlanması ve gebeliğin ilk 12 haftası boyunca düzenli olarak devam edilmesi önerilmektedir. Gebelik sürecinde kullanılacak folik asit takviyesi için mutlaka doktor gözetiminde hareket edilmesi büyük önem taşır.

Folik asit kullanımına gebelik başlamadan önce başlanması gerekir çünkü nöral tüp oluşumu, kadın hamile olduğunu fark etmeden önce tamamlanır. Bu yüzden planlı gebeliklerde takviyeye önceden  başlamak çok önemlidir.

Folat vitamini, hem anne hem de bebeğin sağlığını önemli ölçüde destekleyen ve koruyan bir vitamindir; doğru zamanda ve düzenli alındığında, gebelikteki ciddi sağlık risklerini önleyerek hem bugünü hem de geleceği güvence altına alır.

KAYNAKÇA

• Dayı, T., & Pekcan, G. (2019). Gebelerde folik asit desteği ve güncel yaklaşımlar. Yakın Doğu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü; Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü.
• Kabaran, S., & Ayaz, A. (2022). Maternal ve fetal sağlık üzerinde B12, folik asit, A, D, E ve C vitaminlerinin etkileri
• TÜBER 2022
• Greenberg, J. A., & Bell, S. J. (2024). Hamilelikte multivitamin takviyesi: Folik asit ve L-metilfolat üzerindeki vurgu = Prenatal multivitamin supplementation: Emphasis on folic acid and L-methylfolate.