Folikül uyarıcı hormon (FSH), yumurtalık foliküllerinin gelişimini ve foliküler hücreler tarafından östrojen üretimini uyarır. Folikül büyümesini uyarma kabiliyeti nedeniyle adını almıştır ve gonadotropik (GnRh) hormonlardan biridir. Gonadotropinler, hipofiz bezinde salgılanan ve kan dolaşımına salınan, üreme organlarında hormon ve gamet üretimini kontrol eden hormonlardır. FSH, kadınlarda yumurtalıkların, erkeklerde testislerin pubertal gelişimi (yetişkinlik dönemi), gelişimi ve işlevi için gerekli hormonlardan biridir. Bu hormon, kadınlarda yumurtlamadan önce yumurtalıktaki foliküllerden birini uyararak o yumurtanın büyümesini sağlar. Aynı zamanda estradiol üretimini arttırır. Erkeklerde testislerin Sertoli hücrelerinde sperm üretimini (spermatogenez) tetikler. Kadınlarda hormon seviyeleri adet döngüsünün sonuna doğru düşer ve bu hipotalamustaki sinir hücreleri tarafından hissedilir. Bu hücreler, hipofiz bezini daha fazla folikül uyarıcı hormon salgılaması için uyaran daha fazla gonadotropin salgılayan hormon üretir. Folikül uyarıcı hormondaki artış, yumurtalıktaki folikülün büyümesini uyarır. Bu büyüme ile foliküllerin hücreleri östradiol ve inhibin üretir. Aynı zamanda hormon üretimi hipotalamus ve hipofiz bezi tarafından algılanır ve daha az gonadotropin salgılayan hormon ve folikül uyarıcı hormon salınır. Bununla birlikte, folikül büyüdükçe ve foliküllerden daha fazla östrojen üretildikçe, luteinize edici hormon ve folikül uyarıcı hormonda oluşacak dalgalanmayı simüle ederek, yumurtanın olgun bir folikülden salınmasını uyarır. Bu nedenle, her adet döngüsü sırasında, yumurtalıkta foliküler büyümeyi uyaran, döngünün ilk yarısında folikül uyarıcı hormon salgısında bir artış olur. Yumurtlamadan sonra, yırtılmış folikül, yüksek düzeyde progesteron üreten bir korpus luteum oluşturur. Bu, folikül uyarıcı hormonun salınmasını engeller. Döngünün sonuna doğru korpus luteum parçalanır, progesteron üretimi azalır ve folikül uyarıcı hormon yeniden yükselmeye başladığında bir sonraki adet döngüsü bu şekilde başlar. Erkeklerde, folikül uyarıcı hormonun üretimi, testisler tarafından üretilen testosteron ve inhibinin dolaşımdaki seviyeleri tarafından düzenlenir. Folikül uyarıcı hormon testosteron seviyelerini düzenler ve bu yükselmeler hipotalamustaki sinir hücreleri tarafından tespit edildiğinde folikül uyarıcı hormon olan gonadotropin salgılayan hormon salgılanmasını azaltır. Testosteron seviyeleri düştüğünde bunun tersi olur. İnhibin üretimi de benzer şekilde kontrol edilir, ancak bu hipotalamustan ziyade ön hipofiz bezindeki hücreler tarafından algılanır.
Diyagram adet döngüsünü göstermektedir. Yumurtalıklardaki değişiklikler gonadotropik hormonlar tarafından tetiklenir. Yumurtalıklardan gelen hormonlar, adet döngüsü olan endometriyumun yapısında ve işlevinde döngüsel değişiklikler yaratır. Bu nedenle yumurtalıkların döngüsel aktivitesi rahimdeki değişikliklerle bağlantılıdır. Yumurtalık döngüleri, nörosekretuar hücreler tarafından üretilen gonadotropin salgılayan hormon tarafından kontrol edilen hipofiz bezinin endokrin kontrolü altında ritmiktir. FSH, kadın ve erkekte doğurganlık için önemli olan bir hormon değeridir. Hipofiz hormonu ile folikül keselerini uyardığı için doğum için önemlidir. Folikül uyarıcı hormon testlerinin sonucu ne çok düşük ne de çok yüksek olmalıdır, bu değer yaş faktörüne veya kadın ve erkeğe bağlı olarak değişebilir. Değerin yüksek olması kadınlarda gebelik olasılığının azaldığını ve yumurta sayısının azaldığını gösterirken, erkeklerde testislerde sorun olduğuna dair bir işarettir. FSH hormonları pubertal dönemde artar. Hormon değeri düşük ise yumurtlama sorunu, hipofiz bezi hastalıklarının ortaya çıkması olabilir ve aynı zamanda hızlı kilo kaybı yaşanması hormon değerinde düşüşe neden olabilir. Yaş ilerledikçe vücuttaki hormon salınımı azalır. FSH hormonu testi aynı zamanda andropoz aşamasında menopoza giren kadın ve erkeğin tespit edilmesini ve sürelerinin belirlenmesini sağlar. Çok miktarda alkol ve sigara tüketiyorsanız veya ateşli bir hastalığınız varsa, FSH testi yaptırırken değer yüksek olduğu için dikkatli olmalısınız.
REFERANSLAR:
Gilbert SB, Roof AK, Rajendra Kumar T. Mouse models for the analysis of gonadotropin secretion and action. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2018 Jun;32(3):219-239. doi: 10.1016/j.beem.2018.03.006. Epub 2018 Mar 31. PMID: 29779578; PMCID: PMC5973545.
RCSB Protein Data Bank, 1FL7- HUMAN FOLLICLE STIMULATING HORMONE, [online: https://www.rcsb.org/structure/1fl7].
Modified from Gougeon, A. (1986) Hum. Reprod. 1, 81–87, with permission, Follicle-Stimulating Hormone, Schematic representation of human ovarian follicle development, [online: https://www.sciencedirect.com/topics/veterinary-science-and-veterinary-medicine/follicle-stimulating-hormone]
Siegel ET, Kim HG, Nishimoto HK, Layman LC. The molecular basis of impaired follicle-stimulating hormone action: evidence from human mutations and mouse models. Reprod Sci. 2013 Mar;20(3):211-33. doi: 10.1177/1933719112461184. Epub 2012 Nov 26. PMID: 23184658; PMCID: PMC3823505.
Dianne Creasy Consulting, Diss, Norfolk, United Kingdom, Retired, Pfizer Global R&D, Groton, CT, United States, Male Reproductive System, 13 October 2017, doi: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-809841-7.00017-4.
Sarah Meachem, Robert McLachlan, Spermatogenesis, Hormonal Control of, 6 December 2003, doi: https://doi.org/10.1016/B0-12-341103-3/00137-6
Keith L. Moore, T.V.N. Persaud, Mark G. Torchia, The Developing Human, Chapter 2, First Week of Human Development.
Stilley JAW, Segaloff DL. FSH Actions and Pregnancy: Looking Beyond Ovarian FSH Receptors. Endocrinology. 2018 Dec 1;159(12):4033-4042. doi: 10.1210/en.2018-00497. PMID: 30395176; PMCID: PMC6260061.[9]: Pouwer AW, Farquhar C, Kremer JA. Long-acting FSH versus daily FSH for women undergoing assisted reproduction. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Jul 14;(7):CD009577. doi: 10.1002/14651858.CD009577.pub3. PMID: 26171903.
Öne çıkan görsel : online: https://www.medicinenet.com/fsh_test/article.htm
