Tıbbın Babası: Hipokrat (Hippocrates)

Tıbbın Babası: Hipokrat (Hippocrates)

Hipokrat “Tıbbın Babası” olarak bilinir ve biz onu en çok Tıp Fakültesi mezuniyetindeki Hipokrat Yemini’yle tanıyoruz. Hadi gelin adını bu kutsal yemine veren ve tıbbın sembolü haline gelen insanı biraz daha tanıyalım.

HİPPOCRATES (HİPOKRAT) KİMDİR ?

Hipokrat Antik Yunan döneminde tıp doktorları olarak kabul edilen, Tıp Tanrısı Asklepios soyundan geldiğine inanılan ve aristokrat bir aile olan Asklepiad ailesinin bir üyesi olarak MÖ 460 yıllarında hekim Heraklides’in oğlu olarak Yunanistan’ın Kos Adası’nda (Türklerin deyimiyle İstanköy) doğmuştur. O dönemde hekimlik babadan oğula geçerdi ve Hipokrat’ı da bir hekim olarak babası Heraklides yetiştirmiştir.
  Hipokrat , hayatının büyük bir bölümünü gezgin hekim olarak geçirmiştir. Teselya’ya ,Makedonya’ya ,Anadolu’ya geziler yapmış hatta Makedonya kralı Percidas’ı tedavi etmiştir. Eski Yunanistan’ı dolaşarak birçok hastayı tedavi etmiş ve birçok öğrenciye tıp dersleri vermiştir. Hipokrat yaklaşık olarak MÖ 370 yıllarında Yunanistan’ın Larissa şehrinde hayata veda etmiştir.

HİPPOCRATES (HİPOKRAT) NEDEN “TIBBIN BABASI” OLARAK KABUL EDİLMİŞTİR?

Doğduğu yer olan Kos Adası’na dönerek ilk entelektüel tıp okulu olan Hipokrat Okulu‘nu kurmuştur.Tıbbın babası olarak kabul edilmesinin en önemli sebeplerinden birisi budur. Ama asıl sebebi ise hastalıkların doğaüstü ruhani güçlere, tanrıların gazabına yorulduğu yobaz bir çağda dua ve batıl inançlar gibi uygulamaları tıptan çıkararak gözleme,klinik bulgulara ve rasyonel sonuçlara dayanan modern tıbbı başlatmasıdır.

● Hipokrat semptom, tanı, tedavi, travma ve sepsis gibi birçok tıbbi terimi ve diyabet, gastrit, enterit, artrit, kanser, eklampsi, koma, paralizi, mani, panik bozukluğu, histeri, epilepsi,tifo gibi günümüzde modern tıpta kullanılan birçok hastalığı isimlendirmiştir.

CORPUS HİPPOCRATİCUM (HİPOKRAT KÜLLİYATI)
■ Hipokrat tarafından ya da Hipokratik düşünceye sahip hekimler tarafından yazıldığı kabul edilen 60 eser “Corpus Hippocraticum” (Hipokrat Külliyatı) adı verilen bir koleksiyonda bir araya getirilir.(MÖ 3. yy İskenderiye,Mısır)Bu kitap Batı dünyası boyunca gelecek vadeden tüm hekimler için bir başvuru kitabı haline gelmiştir. Bu kitapların hepsini Hipokrat yazmamış olabilir ancak bunların hepsi Hipokrat’ ın felsefesinin birer yansımasıdır.Tarihçiler metinlerin Hipokrat’ın yaşadığı dönemdeki ve sonrasındaki birçok hekim tarafından yazılmış olabileceğini düşünüyor. Bu kitaplarda batıl inançlar ve büyüler reddedilerek bir bilim dalı olarak tıbbın ilkeleri anlatılmıştır.

■Ayrıca bu kitapta anatomik ve patofizyolojik bilgilerin çok az olduğu bir dönemde yazılmasına rağmen kalbin anatomik yapısı ve kalp kapağı hastalıkları, kalp yetmezliği ,koroner arter hastalıkları gibi çeşitli kalp ve damar hastalıklarından ; beyin ve omurilik yapısı ve çeşitli beyin ve omurga bozuklukları hakkında bizzat Hipokrat’a ait , cerrahisinde temellerini oluşturacak çok önemli bilgiler vardır.

Peki Hipokrat’ın Ailesi Hakkında Neler Biliyoruz ?

● Hipokratın dedesinin adı da Hipokrat’tı ailedeki çoğu erkek gibi o da hekimdi. Dedesi Hipokrat I olarak geçerken bizim bildiğimiz Hipokrat , Hipokrat II veya Kos Hipokrat‘ı olarak geçer. Babasının adı ise Herakleides‘tir.Annesinin de asil bir bir aileden geldiği söylenmekle beraber adı Paraxitela ‘dır.

●Hipokrat’ın Thessalus ve Dracon adında iki çocuğu olmuştur ve ailenin geleneğinin de gerektirdiği üzere çocuklarına hekimliği kendisi öğretmiştir.

●İsmi bilinmeyen bir kızı vardır ve damadı çok iyi bir hekim olan ve Hipokrat Geleneğinin devam etmesinde büyük payı olan Polybe idi.

● Erkek torunlarının birçoğu onun adını almıştır. (Hipokrat III , Hipokrat IV , Hipokrat VII ….)

Kısa Bir Ek bilgi :  Hipokrat Çağında hekimler “Asklepiad” denen meclislerde toplanırlardı.( Adı tıp tanrısı olarak kabul edilen ‘Asklopios’ dan türemiştir.)

Bazı Filozofların Hippocrates Hakkında Düşünceleri
Platon ve Aristoteles Hipokrat’a çok saygı gösterirler. (Hatta Platon Hipokrat’tan Protagoras adlı kitabında övgüyle bahseder ve kitapta hipokratın adı “Koslu Asklepiades” olarak geçer. Asklepiades, tıp tanrısı olan Asklepios’un soyundan geldiğine inanılan hekimlere verilen addır.)

Hipokratik Düşünce

Hipokratik Düşünce demekten kastımız Hipokrat’ın tıp bilimine kattığı yeni ve rasyonel bakış açıları ve içerisinde etiği de barındıran yeni tıp idealizmidir .

●Tıpta gözlemleme becerisine verdiği önem ,tıp mesleğinin etik kurallara bağlı olduğunu vurgulanması ve hekimliğe bir idealizm katması yarattığı geleneğinin
bugüne kadar gelmesinini ve bu kadar önemli olmasını sağlamıştır. Bunları yaparken son derece natüralist (doğal sebeplere dayanan) bir düşünce yolu izlemiştir.
 ● Hastalıklarla beslenme arasında direk ilişki kurmuş ve tedavilerde beslenme düzeninin niteliği üzerinde durmuştur. Eserleri batı tıbbının temelini oluşturmuştur. “Hastalık yoktur, hasta vardır.” ilkesine öncelik vermek, kurumdan çok gözlem üzerinde durmak ve felsefi düşünceden ziyade “Tecrübe” ve “Gerçeğe Saygı” ya ağırlık vermek Hipokratik düşüncenin temelini oluşturur.
● Hipokratik düşünce cerrahi uygulamalar da önermekle beraber bu karar ancak ayrıntılı gözlem ve karar mekanizması uygulandıktan sonra verilir. Doğrudan girişim yapılan ve köklü değişimlere neden olacak uygulamalar yerine soğukkanlı ve sağduyulu yaklaşımı önermiştir. Bu görüşünü Tıbbın ilk kuramı olan şu aforizmada özetlemiştir : Öncelikle zarar verme ! (Primum non nocere)
● Hipokrat’a göre doğanın kendisi tümüyle iyilestiricidir, dolayısıyla hekim doğanın iyileştirici güçleriyle uyum içinde çalışıp bunları dengeli bir şekilde hastaya uygulanmalıdır.Doğaüstü güçler ve büyünün tedaviye etkisi ise tümüyle reddedilir.
 ● Hipokrat’a göre hastalık sosyolojik,psikolojik, biyolojik birçok unsurla ilişkili multifaktoriyel bir durumdur. (Biyopsikososyal tıp modelini desteklemiştir.)
● Ayrıca hipokrat duyguların ve hisleri kalpten değil beyinden kaynaklandığını söyleyen ilk hekimdir.

Kitap Tavsiyesi: Bu arada yukarıda alıntı yaptığım Karanlık Bir Dünya’da Bilimin Mum Işığı kitabını tavsiye ederim çok güzel ve ufuk açıcı bir kitap.

HİPPOCRATES’IN Dört Humor (Sıvı) Kuramı

Dört sıvı kuramı, Hipokrat tıbbının temel ilkesini oluşturur ; 2000 yılı aşkın bir süre Avrupa tıbbının merkezinde kalacak antik bir fikir.Bu fikre göre vücut da tıpkı doğa gibi 4 sıvıdan oluşur (balgam, kan, siyah safra,sarı safra.O dönemde 18. yy a kadar kabul gören Aristo’nun 4 Element Kuramı geçerlidir ve doğa; ateş ,toprak,hava ve su elementlerinden oluşuyordu. ) ve vücudun sağlıklı kalması için 4 sıvının dengede kalması gerektiğine ve tıpın da sıvılar arasındaki dengenin sağlanmasına (örneğin kan alma ,verme vs ) dayandığına inanılıyor. Her bir sıvı belirli bir elementle (O dönemde kabul edilen 4 element: toprak, su, hava, ateş) , bazı organlarla ,bazı yaşlarla (çocukluk, ergenlik, gençlik,yaşlılık) ilişkiliydi.
● Bu antik kurama göre sağlıklı olmanın yolu bu sıvıları dengede tutmaktı ve bunun da en önemli yöntemi iyi beslenmekti.Hatta bu konuda Hipokrat’ın ünlü bir sözü vardır: Besinler ilacınız, ilacınız besinler olsun.
 ● O dönemde doktorlar bazen damar yolu açıp kan alarak ya da damara belli ilaçlar vererek bu sıvıları dengelemeye çalışıyordu. Bu tarz uygulamalar ve dört humor kuramı ne kadar günümüzde kulağa ilginç ve bilim dışı gelse de hastalıkların doğaüstü güçlere, tanrılara baglandigi bir anlayıştan hastalığın çevreyle ve vücudun içinde olanlarla alakalı olmasına dair fikirlere geçişte önemli bir adımdır.

HİPOKRAT YEMİNİ

Şüphesiz Corpus Hippocraticum’da geçen en özel ve mühim eser , tıp fakültesi öğrencilerinin eğitimlerini tamamlayıp hekimlik mesleğine başlarken içtikleri ant olan Hipokrat yeminidir.

Peki Hipokrat Yemininde Hangi Konulardan Bahsediliyor ? Hipokrat Yemini’nin ilk kısmında hekimin hocalarına ve meslektaşlarına karşı sorumluluklarının söz edilirken ikinci kısmında hekimin hastalarına karşı sorumluluklarından söz edilmiştir. (Hipokrat Külliyatı’ndaki ilk halinde bu şekildedir. Günümüzdeki hali daha farklıdır , bu konulardan bahsedilse de ilk ve ikinci kısım ayrımı söz konusu değildir.

İlk Hipokrat Yemini ile Günümüzdeki Hipokrat Yeminin Farkları

● Hipokrat yemininin Hipokrat Külliyatı’ndaki orijinal haliyle günümüzdeki hali farklıdır. Çünkü değişen bazı yargılar vardır.Mesela o dönemde çocuk düşürmeye sıcak bakılmadığından “Bir kadına düşük önerisi vermeyeceğim” şeklinde bir cümle vardır ama şu an kürtaj yasal ve normal bir şeydir. Ayrıca o dönemde sadece erkekler hekim olduğundan “Bilgilerimi oğullarıma, onların oğullarına ve tıp hukukuna göre yemin eden öğrencilerden başka kimseye öğretmeyeceğim” şeklinde geçen bir cümle de vardır. Ayrıca o dönemde ölüme şu an bakıldığı gibi bakılmadığından “Ölmek isteyen kimseye ne ölümcül bir ilaç vereceğim ne de bu yönde bir öneride bulunacağım.” şeklinde geçen bir cümle de vardır fakat ötenazi (yaşamasından umut kesilen ,kesinlikle ölecek bir hastanın kendi isteği üzerine yaşamına bir hekimce son verilmesi) bazı ülkelerde yasaldır. Değişen bu algılarından dolayı Hipokrat Yemini’nde değişiklikler olmuştur. Ayrıca o dönemde Apollo, Asklepius, Hygieia ve Panaceia gibi antik hekim tanrılarına inanıldığından onların adına yemin edilirdi ama şu an söz veriliyor şahsi namus üzerine yemin ediliyor.

HİPOKRAT KÜLLİYATI’NDAKİ HİPOKRAT YEMİNİ “Hekim Apollo, Asklepius, Hygieia ve Panaceia adına ve tüm Tanrı ve Tanrıçaların şahitliğinde bu antlaşmayı becerime ve anlayış kabiliyetime göre yerine getireceğime yemin ederim. Ve yemin ederim ki bana bu sanatı öğreten kişiyi anne ve babamla eşit kılacağım, hayatımı onunla ortaklık içinde yaşayacağım, paraya ihtiyacı varsa ona yardım edeceğim, çocuklarını kardeşlerimle eşit göreceğim ve eğer öğrenmek istiyorlarsa onlara bu sanatı bedelsiz ve yazılı bir söz olmadan öğreteceğim. Bilgilerimi oğullarıma, onların oğullarına ve tıp hukukuna göre yemin eden öğrencilerden başka kimseye öğretmeyeceğim. Yeteneğime ve muhakememe göre, hastalarımın yararı için tedavi reçeteleri uygulayacağım, onlara zarar vermeyeceğim. Ölmek isteyen kimseye ne ölümcül bir ilaç vereceğim ne de bu yönde bir öneride bulunacağım. Benzer şekilde bir kadına düşük önerisi de vermeyeceğim. Saflık ve kutsallıkla hayatımı ve sanatımı devam ettireceğim. Bıçağı, taştan mustarip olanlar için bile kullanmayacağım, bunu bu işle uğraşanlara bırakacağım. Girdiğim her eve hastanın yararına gireceğim, özgür veya köle olsun, kadın ve erkeklerle aşkın hazlarından uzak duracağım. Tedavi sırasında ve hatta tedavi dışında gördüklerimi veya duyduklarımı kendime saklayacağım. Bu yemini yerine getirirsem hayattan ve sanatımın icrasından zevk alayım ve insanlar arasında saygı göreyim. Eğer bu yemini ihlal edersem ve yalan yere yemin edersem, tüm bunların tam tersi benim payım olsun.”

Günümüzdeki Hipokrat Yemini “Hekimlik mesleği üyeleri arasına katıldığım şu andan itibaren, hayatımı insanlık yoluna adayacağımı açıkça bildiriyor ve söz veriyorum. Hocalarıma saygı ve gönül borcumu her zaman koruyacağıma, sanatımı vicdanımın buyrukları doğrultusunda dikkat ve özenle yerine getireceğime, hasta ve toplum sağlığını baş görev sayacağıma, benden hizmet bekleyen kimselerin sırlarına saygılı olacağıma ve onları saklayacağıma, hekimlik mesleğinin onurunu ve temiz töresini sürdüreceğime, meslektaşlarımı kardeş bileceğime, din, milliyet, ırk, siyasal eğilim ya da toplumsal sınıf ayrımlarının görevimle hastam arasına girmesine izin vermeyeceğime, insan hayatına kesinlikle saygı göstereceğime, baskı altında kalsam bile tıp bilgilerimi insanlık değer ve yasalarına karşı kullanmayacağıma, açıkça, özgürce ve namusum üzerine and içerim.”

SÖZLÜK Apollo (Apollon) : Yunan Mitolojisinde müziğin,sanatların, Güneş’in ,ateşin ve şiirin tanrısı. Aynı zamanda hekimdir.Zeus’un oğlu ve tıp tanrısı Asklepios’un babasıdır. Asklepios: Yunan Mitolojisinde tıp ve sağlık tanrısı. Kendisinin soyundan gelen hekimlere de Asklepiodes denir. Hygieia : Yunan Mitolojisinde Sağlık ve temizlik tanrıçası. Ayrıca tıp tanrısı Asklepios’un kızı. Bu arada ismi ‘hijyen’ kelimesinin Latince kökenidir. Panacea: Yunan Mitolojisinde Şifa tanrıçası. Ayrıca tıp tanrısı Asklepios’un kızı. Eklampsi : Tansiyon ve idrarda çok miktarda proteinin eşlik ettiği nöbetlerin olduğu bur gebelik hastalığı. Enterit : İnce Bağırsağın iltihaplanması. Histeri : Ani, sinirsel , ruhsal bir hastalık Mani : Depresyonda olan bir kişinin normal bir kişiye göre çok abartılı, absürt, aşırı uç davranışlar sergileme durumu Paralizi : Yüz Felci

Kaynakça

https://www.bezelyedergi.net/post/epilepsi
https://bilgdata.com/d/72-hipokratin-hayati
https://www.google.com/search?q=asklepiades+ne+demek&sxsrf=ALeKk02jPFapDW8-btYv1fcFv_w1UQ7llg%3A1619959467158&ei=q56OYMtVwf6wB9fLksAP&oq=asklepiades+&gs_lcp=Cgdnd3Mtd2l6EAEYATICCAAyAggAMgQIABAeMgYIABAKEB4yBAgAEB4yBAgAEB4yBAgAEB4yBAgAEB4yBggAEAUQHjIECAAQHjoNCAAQxwEQrwEQsAMQQzoHCAAQsAMQQzoFCAAQsAM6CQgAELADEAcQHjoHCAAQsAMQHjoNCC4QsAMQyAMQQxCTAjoKCC4QsAMQyAMQQ0oFCDgSATFQ9OYEWPTmBGC9hwVoAXAAeACAAZkDiAGUBZIBBzItMS4wLjGYAQCgAQGqAQdnd3Mtd2l6yAELwAEB&sclient=gws-wiz
https://www.rehbername.com/mitoloji/asklepios-tip-saglik-hekimlerin-tanrisi-asklepion
https://www.rehbername.com/mitoloji/asklepios-tip-saglik-hekimlerin-tanrisi-asklepion
https://www.biyografi.info/kisi/hipokrat#:~:text=Hipokrat%20bir%C3%A7ok%20yerleri%20gezdikten%20sonra,nocere%E2%80%9D%20(%C3%96nce%20zarar%20verme
https://tr.wikipedia.org/wiki/Asklepios
https://tr.wikipedia.org/wiki/Humoral_Patoloji_Teorisi
http://tekinakpolat.com/ortacag-tibbi-bitkisel-urunler-ve-4-sayisinin-onemi/#:~:text=Hipokrat’%C4%B1n%20teorisinde%20insan%20da,Al%C4%B1n%20size%20bir%204%20daha.&text=Sa%C4%9Fl%C4%B1k%2C%20ki%C5%9Filerin%20mizac%C4%B1na%20g%C3%B6re%20s%C4%B1v%C4%B1lar%C4%B1n,temel%20unsurlardan%20kar%C4%B1%C5%9Farak%20meydana%20gelmi%C5%9Fti.
https://www.bakbutrend.com/hipokrat-kimdir/
https://arkeofili.com/hipokrat-kimdi/#:~:text=%C4%B0nsanlar%C4%B1n%20hastal%C4%B1klar%C4%B1%2C%20bo%C5%9F%20inan%C3%A7lara%20ve,%E2%80%9Ct%C4%B1bb%C4%B1n%20babas%C4%B1%E2%80%9D%20olarak%20bilinir. https://www.akademikakil.com/hipokrat-ve-tip-etigi-ogretileri/yesimgaripcimen/#:~:text=Hipokrat%20semptom%2C%20tan%C4%B1%2C%20tedavi%2C,t%C4%B1pta%20kullan%C4%B1lan%20bir%C3%A7ok%20hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20isimlendirmi%C5%9Ftir